Zij-instromen in het onderwijs, dit is wat je moet weten in 2025!

Zij-instromen in het kort:

• In een zij-instroomtraject sta je vanaf de eerste dag betaald voor de klas, terwijl je daarnaast je bevoegdheid haalt bij een lerarenopleiding. 

• Het traject wordt op maat gemaakt, gebaseerd op je vooropleiding(en) en werkervaring. 

• De kosten voor het traject worden betaald door het bestuur van de school waar je werkzaam bent tijdens het traject.

• Er zijn zij-instroomtrajecten voor het basisonderwijs, speciaal onderwijs, voortgezet onderwijs en mbo.

• Enkele voorwaarden voor het volgen van een zij-instroomtraject zijn een afgeronde hbo- of wo-opleiding, aanstelling als leraar en Verklaring Omtrent Gedrag.

Wat is zij-instromen in het beroep? 

Er is een verschil tussen iemand die 'instroomt in' het onderwijs, bijvoorbeeld via een deeltijdopleiding, en een 'zij-instromer in het beroep'. Wettelijk gezien ben je dat laatste pas wanneer je al een hbo- of wo-diploma hebt en het traject 'zij-instroom in het beroep' doorloopt. In dit traject sta je vanaf de eerste dag betaald voor de klas, terwijl je daarnaast je bevoegdheid haalt bij een lerarenopleiding. Het traject wordt op maat gemaakt, gebaseerd op jouw vooropleiding(en) en werkervaring.

Hoe werkt een zij-instroomtraject? 

Een zij-instroomtraject wordt op maat gemaakt, maar een aantal elementen zijn voor alle zij-instroomtrajecten gelijk. Het traject duurt maximaal twee jaar, tenzij er sprake is van bijzondere omstandigheden. De kosten voor het traject worden betaald door het bestuur van de school waar je werkzaam bent tijdens het traject. Daarvoor kan de school een subsidie aanvragen bij DUO. Je staat vanaf dag één voor de klas en hebt dan ook een aanstelling waarvoor je wordt betaald, zonder stageperiode. Hoe de begeleiding er precies uitziet, stem je af met het bestuur van de school waar je werkt. 

Verschillende bevoegdheden

Om te weten welk zij-instroomtraject bij je past is het belangrijk eerst te kiezen binnen welke onderwijssector je aan de slag wilt gaan. Kies je voor het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs, het speciaal onderwijs of het mbo? In Nederland worden er drie bevoegdheden gehanteerd en iedere bevoegdheid geeft je toegang tot een andere onderwijssector. 

Zij-instroomtrajecten

De opties zijn op te delen in twee verschillende zij-instroomtrajecten, een voor basisonderwijs en speciaal onderwijs en een voor het voortgezet onderwijs en mbo:

• Zij-instroomtraject in het basisonderwijs en speciaal onderwijs

Met dit traject behaal je een bevoegdheid voor de sector primair onderwijs. Met deze lesbevoegdheid mag je lesgeven op een basisschool, in het praktijkonderwijs en op scholen voor speciaal onderwijs, speciaal basisonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. Wil je lesgeven in het voortgezet speciaal onderwijs? Dan kan dat alleen als de school zelf geen eindexamens afneemt. Doet de school dit wel? Dan moet je een tweede- of eerstegraads bevoegdheid halen.

• Zij-instroomtraject in het voortgezet onderwijs en mbo

Er zijn twee bevoegdheden waarmee je in het voortgezet onderwijs en in het mbo les mag geven: een tweede- of eerstegraads bevoegdheid. Met welke bevoegdheid je jouw zij-instroomtraject kunt afronden, hangt af van je vooropleiding en werkervaring. De eisen voor een eerstegraads zij-instroomtraject zijn strenger dan die voor een tweedegraads zij-instroomtraject. 

• PDG-traject: docent worden in het mbo

Met een eerste- of tweedegraads bevoegdheid mag een school jou benoemen als docent in het mbo. Heb je deze bevoegdheid niet? Dan kun je benoemd worden als docent met een geschiktheidsverklaring met een pedagogisch-didactisch getuigschrift (PDG), te behalen via een PDG-traject. Dit traject wijkt iets af van de overige zij-instroomtrajecten. In het PDG-traject doe je pedagogisch-didactische kennis en vaardigheden op, terwijl je direct in de praktijk werkt als docent op een mbo-school. Je mag dit traject beginnen als een mbo-school je een geschiktheidsverklaring geeft waaruit blijkt dat je vakinhoudelijk bekwaam bent, geschikt bent om les te geven en in staat bent het traject binnen twee jaar af te ronden.

Toelatingseisen zij-instroomtrajecten

Wanneer je, in overleg met de school waar je aan de slag gaat, hebt besloten bij welke lerarenopleiding je jouw traject wilt volgen, controleert de opleiding of je voldoet aan de eisen. De eisen voor een eerstegraads zij-instroomtraject zijn daarbij strenger dan die voor een tweedegraads zij-instroomtraject. Voor alle trajecten gelden de volgende eisen: 

• Een afgeronde hbo- of wo-opleiding (bachelor en/of master).

• Een (tijdelijke) aanstelling bij een school als leraar.

• Een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG).

• Je stond de afgelopen twee jaar niet ingeschreven bij een lerarenopleiding. Stond je wel als student ingeschreven, maar heb je je diploma behaald? Dan geldt deze voorwaarde niet.

• Aanvullende eis voor een zij-instroomtraject tot tweedegraads docent:

  • Een afgeronde hbo- of wo-opleiding (bachelor of master) die verwant is aan het schoolvak dat je wilt geven.

  • Aanvullende eis voor een zij-instroomtraject tot eerstegraads docent:

    • Een afgeronde universitaire bachelor én master, waarbij je in je totale opleiding minstens 120 studiepunten hebt gehaald die verwant zijn aan het schoolvak dat je wilt geven.

Toelatingseisen zij-instromer beroepsgerichte profielen voortgezet onderwijs

Wil je een zij-instroomtraject volgen om onderwijs te kunnen geven in een van de volgende beroepsgerichte profielen?

• Bouwen, wonen en interieur

• Produceren, installeren en energie

• Mobiliteit en transport

• Horeca, bakkerij en recreatie

Dan gelden afwijkende toelatingseisen: 

• Een diploma van een middenkaderopleiding of specialistenopleiding (MBO-4)

• Hbo- werk en denkniveau

• Voldoende maatschappelijke ervaring en beroepservaring

• Een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). 

Hoe word ik zij-instromer? 

Wil je zij-instromer worden in het basisonderwijs of voortgezet onderwijs? Dan doorloop je een aantal stappen: 

1. Oriënteren en solliciteren

Je begint met oriënteren op scholen die je aanspreken en solliciteren op vacatures. Zodra een school besluit jou aan te nemen, kijk je bij welke lerarenopleiding je jouw traject gaat volgen. De opleiding controleert vervolgens of je voldoet aan de eisen.

2. Het geschiktheidsonderzoek

Voldoe je aan de eisen? Dan kun je een geschiktheidsonderzoek aanvragen bij de lerarenopleiding. Dit onderzoek bepaalt of jij direct voor de klas kunt staan en of je binnen twee jaar je bevoegdheid kunt halen. De resultaten van dit onderzoek bepalen hoe jouw persoonlijke traject eruit zal zien. 

3. Jouw zij-instroomtraject

De invulling van jouw zij-instroomtraject wordt deels bepaald door de uitkomsten van je geschiktheidsonderzoek. Denk aan het aantal uur dat je lesgeeft en de verhouding tussen contactonderwijs, online leren en werkplekleren. Een aantal dingen zijn in alle zij-instroomtrajecten gelijk: 

• Je staat vanaf dag één zelfstandig voor de klas. 

• Je ontvangt een salaris.

• Je werkgever betaalt het opleidingstraject. 

• Je moet het traject binnen twee jaar afronden. Wettelijk gezien mag je namelijk niet langer dan twee jaar zonder bekwaamheidsverklaring voor de klas staan. 

• Vaak is het advies om met twee werkdagen te beginnen, omdat het traject veel tijd en aandacht vraagt.

4. Bevoegd leraar 

Aan het eind van je zij-instroomtraject vraag je een bekwaamheidsonderzoek aan. De lerarenopleiding en de school waar je aan het werk bent bepalen samen jouw bekwaamheid. Na een succesvolle afronding van het onderzoek, krijg je een getuigschrift van bekwaamheid en daarmee heb je een officieel erkende onderwijsbevoegdheid.

Geraadpleegde bronnen: 

• Onderwijsloket 

• Rijksoverheid 

• Algemene Onderwijsbond